W dniu dzisiejszym swoją działalność w Hadze rozpoczęło Międzynarodowe Centrum Ścigania Zbrodni Agresji przeciwko Ukrainie (ICPA), funkcjonujące w ramach Agencji Unii Europejskiej ds. Współpracy Wymiarów Sprawiedliwości w Sprawach Karnych (Eurojust). Nowo powstałe centrum będzie miało kluczowe znaczenie dla ścigania rosyjskich zbrodni agresji wymierzonych przeciwko Ukrainie oraz dla gromadzenia dowodów na potrzeby przyszłych procesów. Zapewni struktury służące wspieraniu i przyspieszaniu trwających już oraz przyszłych krajowych dochodzeń w sprawie zbrodni agresji oraz umożliwiające wymianę i analizę dowodów, które gromadzone są od początku rosyjskiej agresji.

Centrum zostało utworzone przy wsparciu Komisji, a w jego skład wchodzą wybrani prokuratorzy krajowi, którzy już teraz uczestniczą w pracach wspólnego zespołu dochodzeniowo-śledczego, z którym powiązane są działania centrum. Eksperci wchodzący w skład centrum będą mogli współpracować codziennie, szybko wymieniając informacje o dowodach i uzgadniając wspólną strategię. Eurojust zapewni wsparcie operacyjne, prawne, finansowe i logistyczne, w tym na potrzeby zabezpieczania, przechowywania i analizowania dowodów. Ma to zasadnicze znaczenie dla przygotowania przyszłych procesów, czy to przed sądami krajowymi czy też międzynarodowymi, w tym przed ewentualnym trybunałem ds. zbrodni agresji lub Międzynarodowym Trybunałem Karnym (MTK) w przypadku przestępstw podlegających jego jurysdykcji.

Przewodnicząca Ursula von der Leyen powiedziała: Każdego dnia rosyjska inwazja na Ukrainę nieprzerwanie przynosi ze sobą niewyobrażalne okrucieństwa. Głęboko niepokojące wiadomości o celowych atakach wymierzonych w ludność cywilną, również dzieci, stały się okrutną codziennością, przypominając o rozlewie krwi na naszym kontynencie, za który odpowiada Putin. Coraz więcej jest dowodów niezliczonych zbrodni międzynarodowych popełnionych przez Rosję. Nowe międzynarodowe centrum ds. ścigania zbrodni odegra kluczową rolę w zapewnieniu, aby sprawcy zostali postawieni przed sądem, w tym również za zbrodnie agresji. Nie ustaniemy w wysiłkach, aby pociągnąć do odpowiedzialności Putina i jego popleczników.

Dalsze działania

Centrum rozpoczyna działalność w dniu dzisiejszym. Eurojust będzie ściśle współpracować z Komisją i członkami wspólnego zespołu dochodzeniowo-śledczego, gwarantując, aby centrum mogło udostępnić władzom krajowym możliwie najlepsze wsparcie.

Kontekst

Jeżeli chodzi o ściganie najpoważniejszych zbrodni międzynarodowych (ludobójstwo, zbrodnie przeciwko ludzkości i zbrodnie wojenne oraz zbrodnie agresji), właściwy jest Międzynarodowy Trybunał Karny (MTK). Jednak obecnie MTK nie może ścigać Rosji za zbrodnie agresji, ponieważ Rosja nie jest stroną MTK. Aby rozwiązać ten problem, w listopadzie 2022 r. Komisja przedstawiła państwom członkowskim możliwości zagwarantowania pełnej odpowiedzialności za wszystkie przestępstwa popełnione na Ukrainie. W ramach tych możliwości rozważono wariant polegający na utworzeniu mechanizmu pozwalającego na ściganie zbrodni agresji.

Dyskusje nadal się toczą, przede wszystkim w ramach podstawowej grupy ds. powołania specjalnego trybunału, jednak zasadnicze znaczenie ma zapewnienie, aby odpowiednie dowody były właściwie zabezpieczone oraz aby dochodzenia mogły rozpocząć się w ramach istniejących ram prawnych.

Gromadzone przez centrum dowody mogłyby być wykorzystywane przez inne jurysdykcje, w tym przez sądy krajowe czy też międzynarodowe, ewentualny trybunał ds. zbrodni agresji lub Międzynarodowy Trybunał Karny (MTK) w przypadku przestępstw podlegających jego jurysdykcji.

Prokuratorzy wchodzący w skład wspólnego zespołu dochodzeniowo-śledczego zostaną przeniesieni do Eurojustu, gdzie będą mogli codziennie ze sobą współpracować. Prokuratorzy będą wspierani przez ekspertów prawnych i analitycznych Eurojustu. Zidentyfikowane dowody będą mogły być w bezpieczny sposób przechowywane w bazie danych Eurojustu dotyczącej dowodów na przestępstwa międzynarodowe, utworzonej w następstwie zmiany rozporządzenia w sprawie Eurojustu na wniosek Komisji.

Więcej informacji

• Oświadczenie przewodniczącej Ursuli von der Leyen w sprawie ustanowienia Międzynarodowego Centrum Ścigania Zbrodni Agresji przeciwko Ukrainie
• Rozpoczęcie działalności Międzynarodowego Centrum Ścigania Zbrodni Agresji przeciwko Ukrainie – komunikat prasowy Eurojustu
• Solidarność UE z Ukrainą – strona internetowa
• Eurojust a wojna w Ukrainie – strona internetowa

Źródło: Komunikat Komisji Europejskiej z dnia 3 lipca 2023 r.