Komisja z zadowoleniem przyjęła wstępne porozumienie polityczne osiągnięte przez Parlament Europejski i Radę w sprawie rozporządzenia UE dotyczącego łańcuchów dostaw niepowodujących wylesiania. Przyjęcie i stosowanie nowych przepisów zagwarantuje, że określone kluczowe towary wprowadzane na unijny rynek nie będą już przyczyniać się do wylesiania i degradacji lasów w UE i na świecie. Ponieważ UE jest dużą gospodarką i znaczącym konsumentem tych towarów, działanie to pomoże powstrzymać znaczną część globalnego wylesiania i degradacji lasów, a tym samym ograniczyć emisje gazów cieplarnianych i utratę różnorodności biologicznej. To ważne porozumienie ma miejsce tuż przed rozpoczęciem przełomowej Konferencji Stron Konwencji o różnorodności biologicznej (COP15), podczas której zostaną określone cele w zakresie ochrony przyrody na nadchodzące dziesięciolecia.

Po wejściu w życie nowych przepisów wszystkie objęte ich zakresem przedsiębiorstwa będą musiały zachować należytą staranność przy wprowadzaniu do obrotu w UE lub wywozie z jej obszaru: oleju palmowego, bydła, soi, kawy, kakao, drewna i kauczuku, a także produktów pochodnych (takich jak wołowina, meble czy czekolada). Towary te wybrano na podstawie dogłębnej analizy, w której wskazano, że ekspansja gruntów rolnych pod ich produkcję stanowi główny czynnik powodujący wylesianie.

Porozumienie polityczne osiągnięto zaledwie 12 miesięcy po tym, jak w 2021 r. Komisja przedstawiła odnośny wniosek legislacyjny. Ostateczna wersja przepisów opiera się na podstawowych elementach zaproponowanych przez Komisję, do których należą: przeciwdziałanie wylesianiu niezależnie od tego, czy jest ono legalne czy nielegalne; ścisłe wymogi w zakresie identyfikowalności, pozwalające powiązać towary z gruntami rolnymi, na których zostały wyprodukowane; oraz system wskaźników dotyczących poszczególnych krajów.

Nowe zasady w zakresie należytej staranności obowiązujące przedsiębiorstwa

W nowym rozporządzeniu ustanowiono rygorystyczne zasady dotyczące należytej staranności obowiązujące przedsiębiorstwa, które chcą wprowadzać odnośne produkty na rynek unijny lub je wywozić. Podmioty gospodarcze i przedsiębiorstwa handlowe będą musiały udowodnić, że produkty te nie powodują wylesiania (wyprodukowano je na gruntach, które nie były przedmiotem wylesiania po 31 grudnia 2020 r.) oraz że są legalne (powstały zgodnie ze wszystkimi odpowiednimi przepisami obowiązującymi w kraju produkcji).

Przedsiębiorstwa będą również zobowiązane do gromadzenia dokładnych informacji geograficznych na temat gruntów rolnych, na których prowadzona jest uprawa towarów, które pozyskują, tak aby można było sprawdzić, czy towary wyprodukowano zgodnie z przepisami. Państwa członkowskie muszą zapewnić, by nieprzestrzeganie przepisów prowadziło do skutecznych i odstraszających kar.

Wykaz odnośnych towarów będzie regularnie poddawany przeglądowi i aktualizowany, co pozwoli uwzględnić nowe dane takie jak zmieniające się wzorce wylesiania.

Komisja będzie prowadzić system wskaźników, umożliwiający ocenę poszczególnych krajów lub ich części pod kątem poziomu ryzyka wylesiania i degradacji lasów – wysokiego, standardowego lub niskiego – i uwzględniający ekspansję rolnictwa na potrzeby pozyskiwania siedmiu wymienionych towarów i wytwarzania produktów pochodnych. Obowiązki przedsiębiorstw będą zależeć od poziomu ryzyka. Pomoże to również ukierunkować współpracę UE z krajami partnerskimi na rzecz powstrzymania wylesiania i uwzględnić w szczególności sytuację społeczności lokalnych i ludności tubylczej.

UE zwiększy swoje zaangażowanie na arenie międzynarodowej, zarówno w stosunkach dwustronnych z krajami będącymi producentami i konsumentami, jak i na odpowiednich forach wielostronnych, aby zapewnić skuteczne wdrażanie nowych przepisów i w razie potrzeby wspierać kraje będące producentami. Nowe przepisy nie tylko ograniczą emisje gazów cieplarnianych i utratę różnorodności biologicznej, lecz również pomogą zabezpieczyć źródła utrzymania milionów ludzi na całym świecie, w tym społeczności tubylczych i lokalnych, które w dużym stopniu polegają na ekosystemach leśnych.

Dalsze kroki

Parlament Europejski i Rada będą teraz musiały formalnie przyjąć nowe rozporządzenie, zanim będzie ono mogło wejść w życie. Po wejściu w życie rozporządzenia podmioty gospodarcze i przedsiębiorstwa handlowe będą miały 18 miesięcy na dostosowanie się do nowych przepisów. Mikroprzedsiębiorstwa i małe przedsiębiorstwa będą korzystać z dłuższego okresu dostosowawczego, a także z innych przepisów szczegółowych.

Kontekst

Wylesianie i degradacja lasów są ważnymi czynnikami napędzającymi zmianę klimatu i utratę różnorodności biologicznej – dwa najważniejsze wyzwania środowiskowe naszych czasów. Organizacja Narodów Zjednoczonych ds. Wyżywienia i Rolnictwa (FAO) szacuje, że w latach 1990–2020 utracono 420 mln hektarów lasów, co stanowi obszar większy niż Unia Europejska. W odniesieniu do utraty powierzchni netto (różnica między powierzchnią lasu wyciętego a nową powierzchnią lasu zasadzonego lub regenerowanego) FAO szacuje, że w tym samym okresie świat stracił około 178 mln hektarów lasów, co stanowi obszar równy trzykrotnej wielkości Francji.

Międzyrządowy Zespół ds. Zmian Klimatu (IPCC) szacuje, że 23 proc. całkowitych antropogenicznych emisji gazów cieplarnianych (2007–2016) pochodzi z rolnictwa, leśnictwa i innych rodzajów użytkowania gruntów. Około 11 proc. całkowitych emisji pochodzi z leśnictwa i innych rodzajów użytkowania gruntów, głównie wylesiania, natomiast pozostałe 12 proc. to bezpośrednie emisje z produkcji rolnej obejmującej zwierzęta gospodarskie i nawozy.

**Dodatkowe informacje **

• Wniosek dotyczący nowego rozporządzenia w sprawie przeciwdziałania wylesianiu i degradacji lasów powodowanych przez UE
• Strona internetowa poświęcona wylesianiu
• Pytania i odpowiedzi na temat nowych przepisów dotyczących produktów niepowodujących wylesiania

Źródło: Komunikat prasowy Komisji Europejskiej z dnia 7 grudnia 2022 r.