Komisja zaproponowała dziś nowe przepisy określające, kto może korzystać z danych generowanych w UE we wszystkich sektorach gospodarki. Akt w sprawie danych zapewni sprawiedliwość w środowisku cyfrowym, pobudzi konkurencyjny rynek danych, otworzy możliwości dla innowacji wykorzystujących potencjał danych i zwiększy dostępność danych dla wszystkich. Doprowadzi to do powstania nowych, innowacyjnych usług i bardziej konkurencyjnych cen za usługi posprzedażne oraz naprawę przedmiotów podłączonych do internetu. Ten ostatni horyzontalny element strategii Komisji w zakresie danych odegra kluczową rolę w transformacji cyfrowej, zgodnie z celami cyfrowymi wyznaczonymi na 2030 r.

Margrethe Vestager, wiceprzewodnicząca wykonawcza do spraw Europy na miarę ery cyfrowej, powiedziała: Chcemy dać konsumentom i przedsiębiorstwom jeszcze większą kontrolę nad tym, do czego można wykorzystać ich dane, określając, kto i na jakich warunkach może mieć dostęp do danych. Jest to kluczowa zasada cyfrowa, która przyczyni się do stworzenia solidnej i sprawiedliwej gospodarki opartej na danych i która nada kierunek transformacji cyfrowej do 2030 r.

Thierry Breton, komisarz ds. rynku wewnętrznego, stwierdził: Dzisiaj robimy ważny krok na drodze do otwarcia dostępu do bogatych zasobów danych przemysłowych w Europie z korzyścią dla przedsiębiorstw, konsumentów, usług publicznych i całego społeczeństwa. Dotychczas wykorzystuje się jedynie małą część danych przemysłowych, a potencjał wzrostu i innowacji jest ogromny. Akt w sprawie danych zapewni udostępnianie, przechowywanie i przetwarzanie danych przemysłowych z pełnym poszanowaniem przepisów europejskich. Będzie on podstawą mocnej, innowacyjnej i suwerennej europejskiej gospodarki cyfrowej.

Dane to dobro nierywalizacyjne, tak samo jak nagrania muzyczne, oświetlenie uliczne czy malowniczy widok – wiele osób ma do nich dostęp w tym samym czasie i mogą być one konsumowane stale bez uszczerbku dla jakości i bez ryzyka, że zostaną wyczerpane. Ilość wytwarzanych danych stale rośnie: w 2018 r. wynosiła ona 33 zettabajtów, a w 2025 r. będzie to prawdopodobnie 175 zettabajtów. W danych tkwi niewykorzystany potencjał – 80 proc. danych przemysłowych nigdy nie jest wykorzystywane. Akt w sprawie danych zajmuje się kwestiami prawnymi, ekonomicznymi i technicznymi, które leżą u podstaw niedostatecznego wykorzystania danych. Dzięki nowym przepisom dostępnych będzie więcej danych gotowych do ponownego wykorzystania i w związku z tym oczekuje się, że do 2028 r. wartość PKB wrośnie o dodatkowe 270 mld euro.

Wniosek dotyczący aktu w sprawie danych obejmuje:

• Środki umożliwiające użytkownikom urządzeń podłączonych do internetu uzyskanie dostępu do generowanych przez nie danych, które często są gromadzone wyłącznie przez producentów, oraz udostępnianie tych danych stronom trzecim w celu świadczenia usług posprzedażnych lub innych innowacyjnych usług opartych na danych. Proponowany akt zachowuje zachęty dla producentów do dalszego inwestowania w wysokiej jakości generowanie danych, gdyż umożliwia im pokrycie ich kosztów związanych z transferem i jednocześnie wyklucza wykorzystywanie wspólnych danych, które konkurowałyby bezpośrednio z ich produktem.
• Środki służące zrównoważeniu siły negocjacyjnej MŚP przez zapobieganie nadużyciom wynikającym z nierównowagi umownej w umowach o udostępnianiu danych. Akt w sprawie danych będzie chronić MŚP przed nieuczciwymi warunkami umownymi narzucanymi przez stronę o znacznie większej sile negocjacyjnej. Komisja opracuje również wzór warunków umownych, aby pomóc tym przedsiębiorstwom sporządzać i negocjować sprawiedliwe umowy o udostępnianiu danych.
• Środki umożliwiające organom sektora publicznego dostęp do danych i wykorzystanie danych, którymi dysponuje sektor prywatny i które są niezbędne w wyjątkowych okolicznościach, zwłaszcza w przypadku sytuacji nadzwyczajnych (jak powodzie czy pożary lasów), albo do wykonania uprawnień, jeżeli pozyskanie danych nie jest inaczej możliwe. Informacje o danych są potrzebne, by móc szybko i bezpiecznie reagować, a także zminimalizować obciążenia dla przedsiębiorstw.
• Nowe przepisy umożliwiające klientom skuteczną zmianę dostawców usług przetwarzania danych w chmurze oraz wprowadzające zabezpieczenia przed niezgodnym z prawem przekazywaniem danych.

W akcie w sprawie danych dokonano również przeglądu niektórych aspektów dyrektywy w sprawie baz danych, którą przyjęto w latach 90. XX w. w celu ochrony nakładów inwestycyjnych poniesionych na stworzenie ustrukturyzowanej prezentacji danych. W szczególności wyjaśniono w nim, że bazy danych zawierające dane pochodzące z internetu rzeczy, tj. podłączonych do internetu urządzeń i przedmiotów, nie powinny podlegać odrębnej ochronie prawnej. Zapewni to dostęp do nich i ich wykorzystanie.

Konsumenci i przedsiębiorstwa będą mieć dostęp do danych swojego urządzenia i korzystać z nich na potrzeby usług posprzedażnych i usług o wartości dodanej (np. w celu konserwacji predykcyjnej). Dzięki większej ilości informacji konsumenci i użytkownicy, tacy jak rolnicy, linie lotnicze czy przedsiębiorstwa budowlane będą mogli podejmować lepsze decyzje, np. dotyczące zakupu wyższej jakości albo bardziej zrównoważonych produktów i usług, co przyczyni się do realizacji celów Zielonego Ładu.

Handel i przemysł będą dysponować większą ilością danych i odniosą korzyści z konkurencyjnego rynku danych. Dostawcy usług posprzedażnych będą mogli oferować bardziej zindywidualizowane usługi i konkurować na równych warunkach z porównywalnymi usługami oferowanymi przez producentów. Możliwe będzie także łączenie danych, aby umożliwić rozwój całkowicie nowych usług cyfrowych.

Aby wesprzeć realizację europejskiej strategii w zakresie danych, Komisja opublikowała dziś również przegląd wspólnych europejskich przestrzeni danych, które są tworzone w różnych sektorach i dziedzinach.

Kontekst

Dzisiejszy wniosek nawiązuje do aktu w sprawie zarządzania danymi i jest drugą główną inicjatywą ustawodawczą wynikającą z europejskiej strategii w zakresie danych z lutego 2020 r., której celem jest uczynienie UE liderem w społeczeństwie opartym na danych.

Łącznie inicjatywy te uwolnią gospodarczy i społeczny potencjał danych i technologii zgodnie z przepisami i wartościami UE. Przyczynią się do stworzenia jednolitego rynku, który umożliwi swobodny przepływ danych w UE i między sektorami z korzyścią dla przedsiębiorstw, naukowców, administracji publicznej i ogółu społeczeństwa.

Podczas gdy w akcie w sprawie zarządzania danymi, który przedstawiono w listopadzie 2020 r. i w sprawie którego współprawodawcy osiągnęli porozumienie w listopadzie 2021 r., ustanowiono procesy i struktury ułatwiające udostępnianie danych przez przedsiębiorstwa, osoby fizyczne i sektor publiczny, w akcie w sprawie danych doprecyzowano, kto może tworzyć wartość w oparciu o dane i na jakich warunkach.

Od 3 czerwca do 3 września 2021 r. przeprowadzono otwarte konsultacje publiczne na temat aktu w sprawie danych. W ramach tych konsultacji zebrano opinie na temat środków zapewniających sprawiedliwe udostępnianie danych oraz tworzenie wartości dla konsumentów i przedsiębiorstw. Wyniki opublikowano 6 grudnia 2021 r.

Dodatkowe informacje

• Akt w sprawie danych – pytania i odpowiedzi
• Akt w sprawie danych – zestawienie informacji
• Akt w sprawie danych – tekst prawny
• Strona poświęcona europejskiej strategii w zakresie danych.
• Wniosek dotyczący aktu w sprawie zarządzania danymi
• Grupa ekspertów ds. wymiany danych między przedsiębiorstwami i umów dotyczących usług w chmurze

Źródło: Komunikat prasowy Komisji Europejskiej z dnia 23 lutego 2022 r.